کد مطلب:37656 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اهل بيت

اين كه در نهج البلاغه آمده است: اگر صاحب حلم نيستي خود را بر حلم بدار(فتحلّم) چه بسيار كساني كه خودشان را به قومي شبيه مي سازند تا اين كه مثل آن قوم مي شوند سؤال اين استكه منظور امام (ع) از جملة فتحّلم چگونه حاصل مي شود چگونه بايد رفتار كرد تا گفته شود فلاني خود را شبيه آن قوم كرد؟

حلم يكي از صفات پسنديده و از فضايل اخلاقي محسوب مي شود. در تفسير و تعريف حلم گفته شده است: حلمهمان فرو بردن خشم و تسلّط بر نفس است.[1]



صفت حلم بايد با صبر و وقار همراه و ملازم باشد. به شخصي كه صفت حلم و بردباري دارد حليم مي گويند. پيامبر(ص) فرمود: كاد الحليم ان يكون نبيّاً؛[2] انسان حليم به نبوّت و پيامبري نزديك است.



صفت حلم گرچه براي همه زيبا است امّا در مواردي حلم بسيار لازم است:



1ـ در علما و دانشمندان صفت حلم بسيار زيبا است. امام علي(ع) فرمود: كمال العلم الحلم و كمال الحلم كثرة الاحتمال و الكظم؛[3] حلم براي علم زيبندگي مي آورد و كمال حلم در صبر و فرو خوردن خشم است.



باز فرمود: الحلم زينة العلم؛[4] حلم زينت علم است.



2ـ براي كسي كه قدرت بر انتقام دارد.



اميرالمؤمنين (ع) فرمود: ليس الحليم من عجز فهجم و اذا قدر انتقم انّما الحيم من اذا قدر عفا و كان الحلم غالباً علي امره؛[5] حليم كسي است كه وقتي قادر بر انتقام گرفتن است بر خود مسلط باشد و انتقام نگيرد.



حال اگر كسي بردبار و حليم نباشد، بلكه عجول و بداخلاق و تند و بد زبان باشد اگر بتواند با اصرار و فشار اين صفت را بر خود تحميل كند، مخصوصاً در مواردي كه غضبناك مي شود خود را كنترل كند و به تعبير ديگر حلم را بر خود تحميل كند كم كم داراي صفت حلم مي شود، اين گونه افراد كه حليم نيستند، ولي با زور و فشار حلم را بر خود تحميل مي كند و كم كم صفت حلم در آنان ايجاد مي شود و براي آنان حلم و بردباري عادي مي شود، لذا آن حضرت فرمود: اگر حليم نيستي خود را به حلم وادار كن؛ زيرا كسي كه خود را شبيه به قومي كند كم كم مانند آنان مي شود.[6]



امام صادق(ع) نيز فرمود: اذا لم تكن حليماً فتحلّم؛ اگر حليم نيستي خود را به حلم داشتن بزن و حليم جلوه گر كن.



در بحث روانشناسي اين مطلب به اثبات رسيده كه شبيه سازي و همر نگ شدن در صفات خوب يا بد تأثير به سزايي دارد. مثلاً اگر كسي چند روز يا چند ماه با يك آدم وسواسي همراه باشد كم كم در روحيات او تأثير منفي مي گذارد و او نيز وسواس مي شود و همين طور در صفات خوب اگر انسان با عالمان يا متواضعان يا عبادت كنندگان يا با زاهدان همنشين شود و با آنان رفت و آمد داشته باشد كم كم او نيز مانند آنان خواهد شد و روحيات آنان در او تأثير خواهد گذاشت.



تحلّم از باب تفعّل است كه يكي از معاني باب تفعل به تكلّف و با تحمّل صفتي را در خود ايجاد كردن است.

[1] محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، عنوان 944.



[2] همان، عنوان 941.



[3] همان، عنوان 944.



[4] همان، عنوان 945.



[5] همان، عنوان 944.



[6] همان، عنوان 940.